Toen Geert en Lucas elkaar ontmoetten, ontdekten ze niet alleen elkaars verschillen, maar vonden ook een gedeeld geloof in culturele ontmoetingen. Juist als mensen samen gaan verbeelden kunnen zij een samenleving verbeteren, helen en leuker maken. Hun eigen culturele ontmoeting inspireerde hen tot de ontwikkeling van een tool, waarmee het ontwerpen van een goed plan en het schrijven van een subsidieaanvraag voor jonge makers leuker, makkelijker en toegankelijker wordt.
Geert: “Binnen het project ‘Cultureel Vermogen’ hebben we gezocht naar een taal, waarmee we als sector het belang van cultuur konden duiden. De sleutel bleek niet te zitten in het benoemen van wat cultuur is, maar in wat cultuur doet als je ermee bezig bent. Het cultureel vermogen van een persoon of samenleving wordt met andere woorden bepaald door de kwaliteit van de culturele ontmoetingen die er plaats vinden. Wat een culturele ontmoeting kenmerkt is dat het een interactie tussen personen is waarbij de verbeeldingskracht wordt aangesproken. Zo’n ontmoeting heeft vaste kenmerken: mensen stellen zich open voor elkaar, wisselen verschillen uit en zoeken naar common ground. Daarbij zetten ze hun verbeelding ‘aan’ en ontstaat er iets nieuws dat betekenis heeft voor anderen.”
Lucas: “Naar een concert gaan en met je eigen telefoon bezig zijn. Dat is er geen culturele ontmoeting. Oer-Hollandse jongeren die na het uitgaan op de Dam een broodje Döner Kebab bestellen. Dat is geen culturele ontmoeting. Een culturele ontmoeting maakt van consumenten deelnemers en van deelnemers co-creators. Personen ontdooien naar elkaar en gaan samen een maakproces in. Het is voor een samenleving belangrijk dat culturele ontmoetingen meer plaats vinden. Anders ontstaan polarisatie en onveiligheid. Culturele ontmoetingen maken een stad niet alleen leuker, maar ook veilig en leefbaar.”
Geert: “Het landelijke project met LKCA heeft een set van zeven tools opgeleverd waarmee makers, organisaties, netwerken en beleidsmakers in co-creatie culturele ontmoetingen te ontwerpen. Ik ontmoette Lucas tijdens een kenniscafé van Fluxus als deelnemer aan een workshop over deze tools.”
Lucas: “Er zat iets in deze tools dat mij raakte. Voor mij is kunst maken een vorm van communicatie. Zaandam is een verdeelde stad. Er is sprake van polarisatie en van racisme. Maar ik kom bij Hip Hop feestjes dezelfde jongeren tegen als bij Rockconcerten. Buiten alle verschillen is er kortom ook iets dat gedeeld wordt. Wat ik voelde toen we de tool speelden was die backend van het Zaanse cultuursysteem, het gedeelde dat onder de verschillen ligt. Doordat we samen iets maakten ontstond er bezieling. We gingen elkaar versterken. Die verbindende kracht is voor mij de essentie van kunst. Maar het spel was ook ingewikkeld van taal en had gecompliceerde werkvormen. Dat maakte het voor jonge makers minder geschikt.”
Geert: “Voor Fluxus was het kenniscafé aanleiding om Lucas en mij de opdracht te geven om de manier van werken die ontwikkeld was binnen het project ‘Cultureel Vermogen’ toegankelijk te maken voor jonge makers. Het moest minder talig worden en beter aansluiten op de drive en achtergrond van jongeren.”
Lucas: “We werken met verschillende groepen jongeren om de tool geschikt te maken voor jonge makers, die bijvoorbeeld een Hip Hop evenement willen ontwerpen. Over een paar weken gaan we het resultaat presenteren. De tool werkt met personages die precies de goede mindset wakker maken. Dat werkt heel goed. Zo is er een Verkenner, die altijd op zoek is naar het onbekende en een Moeder, die graag wil zorgen voor een warm thuis en veiligheid. Er is de Gospel, die graag wil delen en gezamenlijkheid wil creëren en er is een Verbeelder, die wil laten zien wat hij maakt en hoe hij dat doet. Aan het einde van de carrousel brengen we alles samen en selecteren we de beste ideeën. In de volgende ronde gaan we de plattegrond van de event ontwerpen. En als laatste vragen we om na te denken over veiligheid en toegankelijkheid. Wat je aan het einde van de sessies overhoudt is een uitgekristalliseerd, kant en klaar projectplan dat voldoet aan de maatstaven van een gemeente of een fonds.”
Geert: “Met deze tool oefenen jonge makers het ontwerpen van een culturele ontmoeting. De tool brengt hen samen. Ze wisselen verschillen uit en vinden overeenkomsten. Zo ontstaat er verbeeldingsruimte. Zowel individuen als een samenleving heeft die verbeeldingsruimte nodig. En daarom is er een noodzaak om culturele ontmoetingen te blijven faciliteren. Dat is niet alleen een persoonlijk, maar ook een publiek en politiek belang.”
Lucas: “Deze tool inspireert jonge makers om een goed ontwerp te maken dat past binnen de kaders van gemeenten en fondsen. Het verkleint dus de afstand tussen de makers en het ‘systeem’. Maar ook als de politiek ooit de subsidiekraan volledig zou dichtdraaien, dan zullen we met zijn allen moeten blijven zorgen dat we elkaar cultureel blijven ontmoeten. Alleen als we onze verbeeldingskracht blijven delen kunnen we de voelbare polarisatie en onveiligheid in onze samenleving pareren. Culturele ontmoetingen zijn het kloppend hart van de open samenleving.”
‘Cultureel Vermogen’ is een project van het Landelijke Kenniscentrum voor Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP) en liep van 2019-2022. Het project had de vorm van een landelijke proeftuin, waarin acht culturele instellingen culturele ontmoetingen ontwierpen. Het project leverde een simpele methodiek op met 7 tools, waarmee makers, organisaties, netwerken en beleidsmakers hun werk en samenwerking kunnen versterken. De methodiek is een ‘creative common’ die wordt beheerd door de Stichting AAN!. Meer info: Cultureel Vermogen – LKCA
Geert Drion (1960) is beleids- en organisatieadviseur. Hij doet onderzoek naar de onderbouwing van cultuurbeleid. Zijn ervaring als popmuzikant, muziekdocent en directeur van een kunstinstelling helpen hem daarbij.
Lucas de Gier (1989) is autodidact. Hij werkt als muziekproducent, muzikant, kunstvakdocent en organisator van evenementen. Heel bewust koos hij er jaren geleden voor om vanuit Amstelveen te verhuizen naar de broeiende culturele smeltkroes Zaanstad.
Tekst: Mirjam de Heer
OVER FLUXUS
Fluxus is er voor cultuurbeoefening in heel Zaanstad. Samen met anderen willen wij zoveel mogelijk Zaankanters in aanraking brengen met kunst en cultuur.
Fluxus – locatie Verkadefabriek
Westzijde 168
1506 EK Zaandam
Fluxus – locatie muziek
Westzijde 148
1506 EK Zaandam
